সদায়ে শিশু হৈ থকা শিশুবোৰৰ বাবে

 যোৱা মাহত শ্ৰীমন্ত শংকৰদেৱ কলাক্ষেত্ৰত ভুল্লুং বুথুৰ-২০২৫ আন্ত:ৰাষ্ট্ৰীয় নাট মহোৎসৱ চাবলৈ গৈছিলোঁ। চন্দ্ৰপ্ৰভা শইকীয়ানীৰ জীৱনৰ আধাৰত ৰচিত সৰ্বাঙ্গসুন্দৰ নাট ’The Girl who rode a bicycle’ উপভোগ কৰাৰ পিছতে আৰম্ভ হৈছিল ৰোমানিয়ান ভাষাত মঞ্চস্থ কৰা আন এখন নাটক- ’NOTME’। ভাষাৰ দুৰ্বোধ্যতাৰ বাবে যদিও ভালদৰে বুজি পোৱা নগৈছিল, অভিনয়শৈলী আৰু টেকনিকে সকলো দৰ্শকক মোহাচ্ছন্ন কৰি ৰাখিছিল। নাটকৰ আধাখিনি সম্পূৰ্ণ হোৱাৰ সময়তে আঠ-ন বছৰীয়া শিশু এটিয়ে প্ৰেক্ষাগৃহৰ দুৱাৰখন ঠেলি সোমাই আহে আৰু মঞ্চলৈ আগবাঢ়ে। অভিনেত্ৰী গৰাকীৰ কাষতে থিয় হৈ বৃত্তাকাৰে ঘূৰিবলৈ ধৰে। শিশুটিক নাটকৰ এক চৰিত্ৰ বুলিয়ে ধৰি লৈ আমি চাই থাকিলোঁ। মৰমলগা শিশুটিয়ে লাহে লাহে মঞ্চৰ অন্য এটি কোণলৈ গৈ পুনৰ চক্ৰাকাৰে ঘূৰিবলৈ ধৰে। তিনি-চাৰি মিনিট পাৰ হোৱাৰ পিছত হঠাতে অভিনেত্ৰীগৰাকীয়ে অভিনয় বন্ধ কৰি  ইংৰাজীতে ক’বলৈ ধৰে যে যিহেতু তেওঁ দৰ্শকৰপৰা অসুবিধা পাইছে গতিকে নাটকখন আধতে সামৰিবলৈ বাধ্য হ’ল। তাৰ পিছতহে দৰ্শকমণ্ডলিৰ মাজত এক চেপা উত্তেজনা আৰম্ভ হ’ল। লগে লগে প্ৰশ্ন উদয় হয় শিশুটি নাটকৰ এটি চৰিত্ৰ হয় নে নহয়। শিশুটিক এজনে হাতত ধৰি নাম সোধে - এবাৰ অসমীয়াত, এবাৰ ইংৰাজীত। কোনো উত্তৰ নিদিয়ে। বৰং মঞ্চত উঠি জঁপিয়াবলৈহে মন। শিশুটিৰ আচৰণ দেখি অনুমান কৰিলো যে সেয়া নিশ্চয়কৈ অটিষ্টিক শিশু। কথাটো দুজনমানক ক’লোঁ। তেওঁলোকৰো একেই অনুভৱ হ’ল। এগৰাকী মহিলাই কোলাত লৈ সুধিলে ক’ত ঘৰ, ক’ৰ পৰা আহিলা। কোনো উত্তৰ নাই। অলপ পিছতে এগৰাকী মহিলাই দৌৰি আহি ক’লে তেওঁ শিশুটিক চিনি পায়। অভিভাৱককো জানে। মাকক ফোন ল’গালে। কলাক্ষেত্ৰৰ ওচৰত বাঘৰবৰীত ঘৰ। মাকে ক’ব নোৱাৰে কেতিয়া ঘৰৰ বাহিৰ হ’ল, এতিয়া ৰাস্তাত বিচাৰি আছে। বহুতে মাক-বাপেকক গালি পাৰিলে।

১৫ মিনিটৰ ভিতৰত অভিভাৱকে আহি শিশুটিক লৈ যায়, নাটক পুনৰ আৰম্ভ হয়। হয়তো সেইদিনা উপস্থিত থকা বহুতে পাহৰিলে যদিও গোটেই ঘটনাটো মোৰ মনত সজীৱ হৈ আছে।  কিছুমান শিশুৰ সময়ৰ লগে লগে বয়স বাঢ়ি যায় অথচ চিন্তা শক্তি বা বুজিব পৰা ক্ষমতা বৃদ্ধি নহয়। ১০ বছৰীয়া শিশুই হয়তো ৩ বছৰীয়া শিশুৰ দৰে ব্যৱহাৰ কৰে। ২৫ বছৰীয়া চফল ডেকা এজনে ১০ বছৰীয়া শিশু এটিৰ দৰে আচৰণ কৰে। কিছুমানৰ বয়স বৃদ্ধি হৈ পঞ্চাছ বছৰ পায়, কিন্তু মানসিক জগতখনে কৈশোৰৰ দেওনা পাৰ নকৰে। কিছুমান শিশুৰ দেহত অটিজম স্পেকট্ৰাম ডিচঅৰ্ডাৰ দেখা পোৱা যায়। কিছুমান শিশুৰ দেহত চিজোফ্ৰেনিয়া ধৰণৰ মানসিক ৰোগ সংলগ্ন হৈ থাকে, কিছুমানৰ দেহত মৃগী বেমাৰো দেখা পোৱা যায়। কেবাটাও বেমাৰ সংলগ্ন হৈ শিশুটিৰ আচৰণত অস্বাভাৱিকতা দেখা পোৱা যায়। সমাজৰ ৯০% লোকে তেনে শিশু বা সদায়ে শিশু হৈ থকা শিশু বোৰৰ মানসিক জগতখনৰ সতে পৰিচিত নহয়। কেতিয়াবা হঠাতে লগ পালে আচৰিত জন্তু দেখাৰ দৰেই স্বত:স্ফুতভাৱে মনৰ ভাব বেকত কৰে। শিশুটি বা শিশুৰ অভিভাৱকে অন্তৰত কিমান আঘাত পায় সেইটো বিচাৰ কৰিব নোৱাৰে। অভিভাৱকে কিমান কষ্টৰে শিশুটিক ডাঙৰ কৰিছে সমাজখনে অনুভৱ নকৰে বা কৰিবলৈ ইচ্ছা নকৰে। শিশুটিৰ অন্তৰতো বহুত কথা থাকে, তাৰো কিবা কিবি কৰিবলৈ মন যায়, সাধাৰণ শিশুৰ দৰে সি প্ৰকাশ কৰিব নোৱাৰে। বহুক্ষেত্ৰত দেখা যায় যে অভিভাৱকসকলে শিশুটিক লৈ বহু জল্পনা কল্পনা কৰি থাকে, অথচ শিশুটিৰ মানসিক অক্ষমতা সম্বন্ধে নাজানে বা  জানিলেও মানি ল’বলৈ টান পায়। কিছুমান অভিভাৱক আশা ভংগ হোৱাৰ পিছত হতাশাত ভুগিবলৈ ধৰে, কিছুমানৰ হয়তো শিশুটিৰ প্ৰতি থকা মৰম কমি যায় বা যতন ল’বলৈ এৰি দিয়ে।  

আমি বহুতেই অটিজম বেমাৰৰ বিষয়ে নাজানো বা একেবাৰে কমকৈ জানো। মগজুৰ গঠনত ঘটা জটিলতাৰ বাবে শিশুৰ ব্যৱহাৰত বহি:প্ৰকাশ হোৱা এবিধ ৰোগ হ’ল অটিজম৷ অটিজমত ভোগা শিশু সাধাৰণতে জন্মৰ ডেৰ-দুবছৰলৈ সাধাৰণ শিশুৰ দৰেই ডাঙৰ –দীঘল হয়৷ ৰোগৰ লক্ষণ দেখা পোৱা নাযায় ৷ তাৰ পিছত লাহে লাহে শিশুটিৰ লক্ষণ সমূহ চকুত পৰা হয়৷ অটিজম ৰোগত ভোগা শিশুৰ প্ৰধান সমস্যা হৈছে সামাজিক সম্পৰ্ক ৰক্ষা কৰাত অসমৰ্থ হোৱা৷ চাৰিওফালৰ পৰিৱেশৰ লগত সহজে খাপ খাব নোৱাৰে৷ ঘৰৰ দুই-এজনৰ বাহিৰে  আন মানুহৰ লগত কথাবতৰা পাতিবলৈ নোখোজাটো অটিজমৰ লক্ষণ৷ আন আন লক্ষণ সমূহৰ ভিতৰত আছে একেটা কামকে বাৰে বাৰে কৰি থকা বা একেটা শব্দকে বাৰে বাৰে কৈ থকা (ৰিপিটিটিভ ৱৰ্ক), একেটা ঠাইতে বৃত্তাকাৰে ঘূৰি থকা (ওপৰত উল্লেখ কৰা শিশুটিৰ দৰে), অস্বাভাৱিক সামাজিক আচৰণ, কিছুমান শব্দ বা গোন্ধৰ প্ৰতি অতিমাত্ৰা সংবেদনশীল হোৱা, মনৰ কথা প্ৰকাশ কৰাত অসুবিধা বা কথা ক’বলৈ অসুবিধা পোৱা, অস্থিৰ হৈ থকা (হাইপাৰ এক্টিভ), সমনীয়াৰ লগত খেলাধূলা কৰিবলৈ ইচ্ছা নকৰা, সকলো সময়তে উদ্বিগ্নতাত ভোগা ইত্যাদি৷ প্ৰতিটো শিশুৰ ক্ষেত্ৰতে ৰোগৰ লক্ষণ বেলেগ বেলেগ হোৱা দেখা যায়৷

তেনে বহু শিশুই হাইস্কুল বা কলেজৰ দেওনা পাৰ হ’লেও কিছু পৰিমাণে বৌদ্ধিক অক্ষমতাত ভোগে আৰু সেয়েহে প্ৰাপ্ত বয়স্ক হ’লেও নিজে অকলে (কাৰো সহায় নোলোৱাকৈ) জীয়াই থাকিবলৈ অসুবিধাৰ সন্মুখীন হয়। গোটেই জীৱনৰ বাবে তেওঁলোকৰ কাষত কোনোবা সহায়ৰ বাবে থাকিবলগীয়া হয়। পিতৃ-মাতৃয়ে জীয়াই থকালৈ বাৰু শিশুটিক চাব। তেওঁলোকৰ আৱৰ্তমানত কোনে চাব – এই প্ৰশ্নটোৱে বাৰে বাৰে মনলৈ আহে। এনে বহু একক পৰিয়াল পোৱা যায় যাৰ একমাত্ৰ সন্তানটিয়ে অটিষ্টিক বা আন বেমাৰৰ বাবে বৌদ্ধিক অক্ষমতাত ভুগিছে। তেনে শিশুৰ ভৱিষ্যত কি হ’ব বাৰু। তেওঁলোকক চাবলৈ কোনো চৰকাৰী বা বেচৰকাৰী সংগঠন ওলোৱা নাই নে?       

       সমাজে বহু সময়ত অনুভৱ কৰিব নোৱাৰে তেনে অভিভাৱকসকলৰ অন্তৰত লুকাই থকা শোক, শংকা, বেদনা যাৰ একমাত্ৰ সন্তানটিয়ে গোটেই জীৱন শিশু হৈয়ে থাকিব, যিয়ে কোনো দিনে নিজৰ ভৰিত থিয় দি চলিব নোৱাৰিব, যি সন্তানে ডাঙৰ হৈ কোনো দিনে বিবাহত বহিব নোৱাৰিব আৰু যি পিতৃ-মাতৃয়ে কোনো দিনে নাতিৰ মুখ নেদেখিব। তেনে এক ৰূঢ় বাস্তৱক স্বাভাৱিকভাৱে গ্ৰহণ কৰা সহজ কথা নহয়। ন’বেল বঁটা প্ৰাপক ঔপনাসিক পাৰ্ল এছ বাকে তেনে এক বাস্তৱৰ সন্মুখীন হ’বলগীয়া হ’ল। ১৯২০ চনত জন্মলাভ কৰা বাকৰ একমাত্ৰ সন্তান কেৰ’ল আক্ৰান্ত হৈছিল Phenylketonuria নামৰ এক জটিল ৰোগত। শিশুটিৰ জন্মৰ ত্ৰিশ বছৰ পাছত অৰ্থাৎ ১৯৫০ চনত বাকে নিজৰ অভিজ্ঞতাৰে লিখিছিল এখন গ্ৰন্থ ’The Child Who Never Grew: A Memoir’। যিদিনা তেওঁ শিশুটিৰ ৰোগ সম্বন্ধে জানিছিল সেইদিনা একেই হতাশা আৰু শংকাত ভুগিছিল। এই গ্ৰন্থখন বিশেষভাৱে সক্ষম শিশুৰ অভিভাৱকসকলে পঢ়া উচিত। পাৰ্ল বাকে নিজে কেনেদৰে শিশুটিক গ্ৰহণ কৰিছিল, শিশুটিৰ মনোজগতখন বুজিবলৈ চাইছিল, কেনেকৈ ডাঙৰ কৰিছিল তাক গ্ৰন্থখনৰ জৰিয়তে জানি উপকৃত হ’ব পাৰিব। বিশেষভাৱে সক্ষম সন্তানটিক ডাঙৰ কৰি সন্তানটিৰ এক নিৰাপদ আশ্ৰয়স্থল বিচাৰি উলিয়াইছিল বাকে। গ্ৰন্থখন অসমীয়া ভাষাত অনুবাদ কৰি উলিয়াইছে গল্পকাৰ, ঔপনাসিক গীতালি বৰাই। ১৫০ টকা দামৰ গ্ৰন্থখন এইবাৰ গ্ৰন্থমেলাত কিনিব। নিজৰ সন্তানকলৈ পাৰ্ল বাকে লিখা এইখিনি কথাই আপোনাৰো অন্তৰ চুই যাব -  The first cry from my heart, when I knew that she would never be anything but a child, was the age-old cry that we all make before inevitable sorrow: “Why must this happen to me?” To this there could be no answer and there was none. When I knew at last that there could never be an answer, my own resolve shaped into the determination to make meaning out of the meaningless, and so provide the answer, though it was of my own making. I resolved that my child, whose natural gifts were obviously unusual, even though they were never to find expression, was not to be wasted. পাৰ্ল এছ বাকৰ প্ৰশ্নটো ’মোৰ ক্ষেত্ৰতে এনে কিয় হয়?’ হয়তো প্ৰতিগৰাকী ভুক্তভোগী পিতৃ-মাতৃৰ মনলৈ আহে। বাকৰ গ্ৰন্থখনৰ মাজতে ইয়াৰ উত্তৰ পাব। হয়তো ভগৱানৰ দৃষ্টিত তেওঁলোকেই সেই শ্ৰেষ্ঠ অভিভাৱক যিয়ে বিশেষভাৱে সক্ষম সন্তানটিক ভালদৰে চাব পাৰিব।

       কেৰ’লৰ জন্মৰ পিছত পাৰ্ল বাকে সাতটি সন্তান তুলি লৈছিল। তেওঁলোকক ডাঙৰ কৰিবলৈ নিজৰ জমা ধনেৰে এটি বেচৰকাৰী সংগঠন Welcome Houseৰ জন্ম দিছিল। সেই সংগঠনে পিছলৈ বহু নিপীড়িত সন্তানক তুলি-তালি ডাঙৰ কৰিছিল। শেষ জীৱনত Pearl S. Buck Foundationৰ জন্ম দিয়ে। পাৰ্ল বাকৰ দৰেও আমাৰ সমাজত তেনে বহু পিতৃ-মাতৃ হয়তো ওলাই আহিব। তেওঁলোকে অকলে নোৱাৰিলেও একেলগ হৈ বেচৰকাৰী সংগঠনৰ জন্ম দিব পাৰে যি সংগঠনে সদায়ে শিশু হৈ থকা সন্তানসকলক তেওঁলোকৰ আৱৰ্তমানতো গোটেই জীৱন ভালদৰে চাব পাৰিব। সেই শিশুসকলৰ পৰা সমাজৰ হিতৰ হকে কৰিব পৰা কিছু কাম উলিয়াই ল’ব পাৰিব। তেওঁলোকেও সমাজৰ অংগ হিচাপে অলপ হ’লেও অৱদান আগ বঢ়াব পাৰিব। জীয়াই থকাৰ অৰ্থ বিচাৰি পাব। আমি সকলোৱে মনত ৰখা উচিত যে তেনে শিশুবোৰ সদায়ে দেৱ শিশুৰ দৰে পৱিত্ৰ হৈ থাকে যাৰ অন্তৰত লেখমানো কপটতা নাথাকে। সেই দেৱ শিশুবোৰৰ বাবে সমাজে অলপ হ’লেও ভাবিব লাগে, তেওঁলোকৰ সহায়ৰ বাবেও কাম কৰিবলৈ আগবাঢ়ি আহিব লাগে। হাজাৰ টকা খৰচ কৰি আমিৰ খানৰ ’চিতাৰে জমিন পৰ’ চিনেমাখন চাই চকুপানী টুকিয়ে নিজৰ কৰ্তব্য শেষ বুলি ভাবিব নালাগে।    

(২০ অক্টোবৰ, ২০২৫ নিয়মীয়া বাৰ্তা কাকত)