সাংবাদিকতা আৰু মানৱতা

 

ভাৰতবৰ্ষত সংবাদ সেৱাৰ এক গৌৰৱোজ্বল ইতিহাস আছে ৷ মহাভাৰতৰ সঞ্জয়ক হয়তো ভাৰতৰ প্ৰথমজন সাংবাদিক ৰূপে আখ্যা দিব পাৰি, দিব্য চক্ষুৰ দ্বাৰা কুৰুক্ষেত্ৰত ঘটি থকা প্ৰতিটো ঘটনাৰ বিৱৰণ ৰজা ধৃতৰাষ্ট্ৰক দিছিল সম্পূৰ্ণ নিৰপেক্ষ ভাবে ৷ ভাৰতবৰ্ষত প্ৰথমখন বাতৰি কাকত বৃটিছে প্ৰকাশ কৰিছিল ১৭৮০ চনত ৷ ভাৰতীয় লোকৰ দ্বাৰা প্ৰকাশিত বাতৰি কাকত বেঙ্গল গেজেট প্ৰকাশ হয় ১৮১৬ চনত ৷ সেই সময়ৰ পৰাই সংবাদ মাধ্যমে দৃঢ় কণ্ঠেৰে জনতাৰ হকে মাত মাতি আহিছে ৷ সমাজত দেখা দিয়া প্ৰতিটো অনিয়ম, দুৰ্নীতি, অপৰাধৰ বিৰূদ্ধে মাত মাতিছে ৷ ১৯৮৭ চনত দা হিন্দু বাতৰি কাকতত প্ৰকাশিত ব’ফৰ্চ কেলেংকাৰীৰ কাহিনী আমি কেতিয়াও পাহৰিব নোৱাৰোঁ, যাৰ বাবে ৰাজীৱ গান্ধী নেতৃত্বাধীন চৰকাৰখনে  ১৯৮৯ চনৰ নিৰ্বাচনত পৰাজয় বৰণ কৰিব লগীয়া হয় ৷ ২০০১ চনত “তেহেলকা“ সংবাদ প্ৰতিষ্ঠানে প্ৰকাশ কৰা প্ৰতিৰক্ষা মন্ত্ৰালয়ৰ কেলেংকাৰী, ২০১০ চনৰ ২জি কেলেংকাৰী ইত্যাদি অলেখ ঘটনাত সাংবাদিক সকলৰ নিৰপেক্ষ আৰু সাহসী ভূমিকাৰ কথা মনলৈ আহে ৷ প্ৰতিনিয়ত দেখি থকা সেই সাহসী সাংবাদিক সকলে নিজৰ জীৱনকলৈ হেতালি খেলি সত্যনিষ্ঠ সংবাদ পৰিবেশণ কৰি চৰকাৰৰ ৰোষৰ সন্মুখীন হোৱা আনকি মৃত্যু মুখত পৰিব লগীয়া হোৱা কাহিনীবোৰৰ উল্লেখ নিষ্প্ৰয়োজন ৷

মানৱতাৰ অতন্দ্ৰ প্ৰহৰী সাংবাদিকসকল দেশ আৰু জাতিৰ শেষ ভৰষা ৷ নিৰ্ভীক, নিৰপেক্ষ আৰু বিশ্বস্ত সাংবাদিকতা, সংবাদ জগতৰ মূলমন্ত্ৰ ৷ দা মান্সেষ্টাৰ গাৰ্ডিয়ান বাতৰি কাকতৰ প্ৰসিদ্ধ সম্পাদক চি পি স্কটে সাংবাদিকতাক মাত্ৰ পাচটা শব্দৰে বৰ্ণনা কৰিছিল “সত্য, পৱিত্ৰ কিন্তু মতামত মুক্ত ৷“ সাংবাদিকতা কেৱল জীৱিকাৰ এক মাধ্যম নহয়, ই দেশ, জাতি আৰু মানৱতাৰ কল্যাণৰ বাবে আগবঢ়োৱা সেৱাৰ এক মাধ্যম বুলি বিবেচিত হয় ৷ মানৱতা আৰু সাংবাদিকতা যেতিয়া একেলগে বিপৰীত দিশত অৱস্থান কৰে তেতিয়া মানৱতাই হে আগস্থান পায় ৷ এইখিনিতে সাংবাদিকতাৰ লগত জড়িত দুটা সঁচা কাহিনী উল্লেখ কৰিব পাৰি ৷

১৯৯৪ চনত পুলিৎজাৰ বঁটাপ্ৰাপ্ত এখন আলোকচিত্ৰই গোটেই বিশ্বত আলোঢ়নৰ সৃষ্টি কৰিছিল ৷ শুকাই-খীনাই হাড়-ছাল লাগি ভাগৰত বহি থকা এটি কণমানি শিশুকণ্যা আৰু সন্মুখত শিশুটিৰ মৃত্যুৰ অপেক্ষাত ৰৈ থকা এটা শগুণ – এক হৃদয়বিদাৰক দৃশ্য ৷ আলোকচিত্ৰখন তুলিছিল কেভিন কাৰ্টাৰ নামৰ সাংবাদিক এজনে ৷ ১৯৬০ চনত জন্মলাভ কৰা কাৰ্টাৰে প্রথমে খেলাজগতৰ ফটো সাংবাদিকতাৰে কর্ম জীবন আৰম্ভ কৰে ৷ পিছলৈ তেওঁ বৰ্ণবাদী নীতিৰ বিৰুদ্ধে বিষেদগাৰ প্ৰদৰ্শন কৰি জোহার্নেছবাগলৈ আহে আৰু তাত ফটো সাংবাদিকতাৰ কামত হাত দিয়ে ৷  সাংবাদিকজনে ১৯৯৩ চনত দক্ষিণ ছুদানত ভয়াবহ দুৰ্ভিক্ষ চলি থকা সময়ত বাতৰি পৰিৱেশণৰ বাবে তালৈ যায় ৷ তাতেই এই দুখ:জনক পৰিস্থিতিৰ মুখা মুখি হয় ৷ কাৰ্টাৰে আলোকচিত্ৰ লৈ শগুণটো খেদিবলৈ চেষ্টা কৰিলে যাতে শিশুটি ওচৰৰ সহায়ক কেন্দ্ৰলৈ খোজকাঢ়ি যাব পাৰে ৷ কিন্তু কেন্দ্ৰ গৈ পালে নে নাই তাক নিশ্চিত নকৰি সেই স্থান পৰিত্যাগ কৰে ৷ পুলিৎজাৰ বঁটা লাভ কৰাৰ পিছত কাৰ্টাৰ কঠোৰ সমালোচনাৰ সন্মুখীন হয় ৷ প্ৰশ্ন উঠিছিল তেওঁৰ প্ৰথম কৰ্তব্য কি হোৱা উচিত আছিল, শিশুটিক ৰক্ষা কৰা নে পুৰস্কাৰ লাভৰ বাবে আলোকচিত্ৰ লোৱা ৷ আনকি তেওঁক এনেকৈও ভৰ্ৎসনা কৰা হৈছিল যে শিশুটিৰ ওচৰত তেতিয়া এটা নহয় দুটা শগুণ আছিল, দ্বিতীয়জন কাৰ্টাৰ নিজে ৷

মানৱীয় মূল্যবোধক সেইমুহূৰ্তত আগ স্থান নিদিয়াৰ বাবেই মানসিক অন্তৰ্দ্বন্দ্বত ভুগি বঁটা গ্ৰহণ কৰাৰ দুমাহ পিছত কাৰ্বন মন’ক্সাইড গেছ সেৱন কৰি তেওঁ আত্মহত্যা কৰে ৷ কাৰ্টাৰৰ বয়স তেতিয়া মাত্ৰ ৩৩ বছৰ আছিল ৷ কাৰ্টাৰৰ কাহিনীক লৈ ২০১০ চনত “দা বেং বেং ক্লাব“ নামৰ এখন  উপন্যাস প্ৰকাশ পায় ৷ সেই একে নামৰ চলচ্চিত্ৰ এখনো নিৰ্মাণ হয় সেই বছৰতে ৷

২০১১ চনত এজন সাংবাদিকে ছুদান ভ্ৰমণৰ সময়ত সেই শিশুটিৰ দেউতাকক লগ পায় ৷ কাৰ্টাৰৰ ফটোখনেৰে দেউতাকে শিশুটিক চিনাক্ত কৰে ৷ শিশুটি কণ্যা নহয় পুত্ৰ সন্তান হে আছিল আৰু সেইদিনা শিশুটিৰ মৃত্যু হোৱা নাছিল, ভাগ্যৰ বলত সহায়ক কেন্দ্ৰলৈ যাবলৈ সক্ষম হৈছিল ৷

 উপৰোক্ত ঘটনাৰ প্ৰায় ২৪ বছৰ পিছত অৰ্থাৎ ২০১৭ চনত গৃহযুদ্ধত আক্ৰান্ত ছিৰিয়া দেশৰ সংবাদসেৱাৰ এটা ঘটনা সকলো প্ৰচাৰ মাধ্যমৰ শিৰোনাম দখল কৰে ৷ আলকাদেৰ হাবাক নামৰ সাংবাদিক তথা আলোকচিত্ৰ সংগ্ৰহকাৰী এজনে খবৰ পায় যে ছিৰিয়াৰ এখন গাঁৱত গাড়ীৰ কনভয়ৰ ওপৰত ধাৰাষাৰ বোমা আক্ৰমণ সংঘটিত হয় ৷ আন্তৰাষ্ট্ৰীয় সংবাদ মাধ্যমত প্ৰকাশৰ বাবে আলোকচিত্ৰ ল’বলৈ লগে লগে তেওঁ গাঁও খনত উপস্থিত হয় ৷ কেমেৰাৰ বেগ খুলি থাকোঁতেই এক মৰ্মান্তিক দৃশ্য দেখি হাবাক হতহাক হৈ পৰে ৷ এখন শিশু ভৰ্তী বাছ জুইৰ লেলিহান শিখাই গ্ৰাস কৰিবলৈ লৈছে আৰু শিশুসকলে সহায়ৰ বাবে চিঞৰি-চিঞৰি মাতিছে ৷ এই দৃশ্য দেখি হাবাকৰ অন্তৰাত্মা কান্দি উঠে, অকনো পলম নকৰি কেমেৰা গলত ওলোমাই লৈ আলোকচিত্ৰ লোৱাৰ সলনি জুইৰ মাজৰ পৰা শিশুটিক উদ্ধাৰ কৰি কোলাত লৈ দৌৰি দৌৰি নিৰাপদ দূৰত্বত থয় ৷ পুনৰ জ্বলি থকা বাছ খনলৈ আহি আন এটি শিশুক উদ্ধাৰ কৰে ৷ শেষ মুহূৰ্তলৈকে হাবাকে উদ্ধাৰ অভিযান চলাই থাকিল ৷ হাবাকে হয়তো কাৰ্টাৰৰ দৰে সাংবাদিকতাৰ দায়িত্ব পালন কৰি অকল আলোকচিত্ৰ লৈ উভতি আহি ভাল পুৰস্কাৰ এটা ল’ব পাৰিলে হেঁতেন ৷ কিন্তু তেওঁ সাংবাদিকতাৰ ওপৰত মানৱতাক স্থান দিলে ৷ সেয়েহে বহু কেইজন শিশুৰ জীৱন ৰক্ষা পৰিল ৷

 ভাল কামৰ ফলাফল সদায় ভালেই হয় ৷ আলকাদেৰ হাবাকক আচৰিত কৰি ঘটনাৰ পিছদিনাই গোটেই সংবাদ মাধ্যম আৰু সামাজিক মাধ্যমত কোলাত শিশুলৈ দৌৰি থকা হাবাকৰ আলোকচিত্ৰৰ বহুল প্ৰচাৰ হ’ল আৰু বিশ্বৰ বিভিন্ন সংগঠনে তেওঁক সম্বৰ্ধনাৰে ওপচাই পেলালে ৷ আজি গোটেই বিশ্বই আলকাদেৰ হাবাকৰ নিচিনা সাংবাদিক বিচাৰে যি মানৱতাৰ উংকৃষ্ট নিদৰ্শন দেখুৱাই প্ৰেম আৰু ভাতৃত্বৰ এনাজৰীৰে বিশ্ববাসীক বান্ধ খুৱাই আগুৱাই লৈ যাব পাৰে ৷

 

আজি বৈদ্যুতিন আৰু ছপা মাধ্যমত দেখা দিয়া হালধীয়া সাংবাদিকতাৰ প্ৰকোপত নিৰপেক্ষ আৰু বস্তুনিষ্ঠ সৎবাদ পৰিবেশন লাহে লাহে কমি অহা পৰিলক্ষিত হৈছে ৷ উত্তেজিত আৰু অতিৰঞ্জিত বাতৰিৰ প্ৰতি জনসাধাৰণৰ অত্যাধিক আসক্তিৰ বাবেও সাংবাদিক সকলে সমাজৰ প্ৰতি থকা দায়বদ্ধতাৰ কথা পাহৰি যায় ৷ সংবাদপত্ৰ বোৰৰ মাজত চলা অঘোষিত প্ৰতিযোগিতাৰ বাবে আজি সংবাদ মাধ্যম ক্ষতিগ্ৰস্ত হৈছে ৷ আশা ৰাখিছো সংবাদ মাধ্যমে অতীতৰ সেই গৰিমা অক্ষুন্ন ৰাখি নিৰপেক্ষ আৰু বস্তুনিষ্ঠ সংবাদ পৰিবেশনেৰে আগুৱাই যাব ৷